W połowie maja zakończyliśmy badania kolejnej grupy ostrzy z Jaskini Maszyckiej, udostępnionych nam przez Muzeum Archeologiczne w Krakowie. Każdy z zabytków został przebadany pod mikroskopami o różnych parametrach. Przyjrzeliśmy się bliżej śladom pozostawionym w procesie formowania ostrzy oraz śladom tworzenia ornamentu. Zróżnicowanie typów ornamentów pomiędzy badanymi artefaktami jest widoczne.

Część ostrzy i fragmentów jest zdobiona przez wzory złożone z kilku linii rytych, ale występują też bardziej kompleksowe zdobienia z użyciem techniki głębokiego rytu i reliefu, z ornamentami w kształcie fantazyjnych figur krzywoliniowych. Na powierzchni zabytków można znaleźć także innego rodzaju ślady, a mianowicie pozostałości różnych substancji, z którymi ostrza miały kontakt.

Identyfikacja tych pozostałości jest możliwa dzięki metodom fizyko-chemicznym, takim jak spektroskopia Ramana i SEM-EDS (skaningowej mikroskopii elektronowej w połączeniu ze spektroskopią z dyspersją energii). Wybrane zabytki, na powierzchni których zauważono interesujące residua, zostały poddane tym zaawansowanym metodom. Badania przeprowadziliśmy dzięki współpracy ze specjalistami z Wydziału Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Wydziału Mechanicznego Politechniki Wrocławskiej. Obie wykorzystane metody są niedestrukcyjne, pozwalają na przebadanie zabytku bez ingerencji w jego substancję.

Spektroskopia Ramana polega na wysłaniu wiązki światła, która wzbudza ruch molekularny w substancji. W efekcie tego wzbudzenia, rozproszone światło odbite z próbki ma różną długość fal (jest to tzw. efekt Ramana). Analiza długości fal pozwala na stworzenie widma Ramana złożonego z różnych sygnałów lub pasm, charakterystycznymi dla konkretnej substancji chemicznej i w efekcie jej identyfikację.

W badaniach SEM-EDS zamiast wiązki światła mamy do czynienia ze skupioną i skoncentrowaną wiązką elektronów. Wnika ona w warstwę wierzchnią substancji i powoduje wzbudzenie sygnałów, co skutkuje emisją promieni rentgenowskich. Analiza tego promieniowania pozwala na określenie niektórych pierwiastków występujących w próbce. Przeprowadzone badania pozwoliły na identyfikację różnych substancji występujących na ostrzach. Taka identyfikacja jest ważna przy analizach, czy dane ślady są współczesne, czy mogą być prehistoryczne. W przypadku ostrzy z Jaskini Maszyckiej możemy mieć do czynienia zarówno z jednym, jak i z drugim typem pozostałości. Powierzchnie zabytków są znacznie zanieczyszczone różnymi współczesnymi substancjami, które przypadkowo lub celowo trafiały na nie przez ponad 140 lat od wydobycia artefaktów z nawarstwień jaskiniowych.